Diagnostyka i leczenie w hematologii
Współczesna hematologia dysponuje szerokim wachlarzem badań diagnostycznych i możliwościami terapeutycznymi. Wiele z badań oraz zabiegów dotychczas wykonywano jedynie w warunkach szpitalnych. W Centrum Medycznym Dobra możliwe jest ich przeprowadzenie ambulatoryjnie.
dr Magdalena
ŚWINIARSKA
specjalista hematologii
specjalista chorób wewnętrznych
Badanie szpiku
Pobranie i zbadanie szpiku jest badaniem wykonywanym przy podejrzeniu choroby nowotworowej układu krwiotwórczego (np. białaczki, chłoniaka, w ramach diagnostyki niewyjaśnionej pancytopenii). Badanie to wykonuje się zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym, ale można je również wykonać w krótkim znieczuleniu ogólnym. Zabieg wykonuje lekarz. Próbka szpiku kostnego pobierana jest zazwyczaj z kości biodrowej (miednica), rzadziej z mostka. Miejsce pobrania zostaje odkażone i znieczulone, następnie lekarz nakłuwa kość. Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego polega na pobraniu płynnej próbki szpiku za pomocą strzykawki. Trepanobiopsja szpiku kostnego polega na pobraniu próbki cylindra kostnego do badania histopatologicznego. W trakcie zabiegu pacjent może odczuwać nieprzyjemne uczucie rozpierania i rozciągania. Cały zabieg trwa kilka-kilkanaście minut. Po wyjęciu igły zakłada się sterylny opatrunek i uciska miejsce wkłucia przez ok. 1-2 godziny. Miejsce wkłucia należy osłaniać i nie moczyć przez 24 godziny.
Podawanie żelaza dożylnie
Najczęstszą metodą leczenia niedokrwistości z niedoboru żelaza jest stosowanie doustnych preparatów żelaza. Terapia doustna jest długotrwała i często wywołuje uciążliwe skutki uboczne ze strony układu pokarmowego. Leczenie preparatami dożylnymi żelaza należy rozważyć, jeżeli u pacjenta występuje: istotna nietolerancja na żelazo doustne, brak efektywności leczenia preparatami doustnymi, niedokrwistość z niedoboru żelaza współistnieje z przewlekłą chorobą nerek lub przewlekłą niewydolnością serca, występują zaburzenia wchłaniania lub choroby zapalne przewodu pokarmowego. Dożylne preparaty żelaza podaje się w formie kroplówki (o czarnym zabarwieniu) przez wenflon założony do żyły obwodowej. Ilość podań jest uzależniona od wyjściowej wartości hemoglobiny i od wyliczonej dawki. Zazwyczaj żelazo podajemy co drugi dzień, w ilości ok. 200-300 mg/podanie w czasie 45-90 min, a następnie pacjent jest monitorowany jeszcze przez ok 1-2 godziny.
Leczenie chelatorami żelaza
Krew jest niezbędna w ratowaniu życia chorych, jednak jej częste podawanie niesie za sobą ryzyko przeładowania organizmu żelazem. Jedna jednostka koncentratu krwinek czerwonych wprowadza do organizmu biorcy ok. 200 mg dodatkowego żelaza. Przeładowanie organizmu żelazem może prowadzić do marskości/włóknienia wątroby, niewydolności serca, cukrzycy, zaburzeń endokrynologicznych, zmian w układzie odpornościowym. Leki chelatujące żelazo (tzw chelatory żelaza) usuwają nadmiar żelaza z organizmu, poprawiają funkcje uszkodzonych narządów oraz wydłużają przeżycie chorych. Ich zastosowanie jest wskazane u pacjentów wymagających licznych transfuzji krwi, ze stężeniem ferrytyny w surowicy >1000ug/l. Jednym z leków stosowanych w leczeniu chelatującym jest deferoksamina podawana w kilkugodzinnym wlewie podskórnie bądź dożylnie, co można przeprowadzić w warunkach ambulatoryjnych pod nadzorem personelu medycznego. Należy mieć świadomość, iż jest to leczenie długotrwałe, stosunkowo bezpieczne. Działania niepożądane zazwyczaj mają charakter łagodny.
Najczęstszymi działaniami niepożądanymi obserwowanymi po podaniu deferoksaminy są: odczyny skórne w miejscu podania leku (rumień, pokrzywka, świąd), zawroty głowy, nudności, wymioty, bóle brzucha, hipotonia, niemiarowość serca, drgawki, uszkodzenia siatkówki i zaburzenia widzenia, powstanie zaćmy, uszkodzenie słuchu, zaburzenia wzrostu u dzieci.
Krwioupust
To prosty i bezpieczny zabieg leczniczy polegający na upuszczeniu ok 300-500 ml krwi poprzez nakłucie żyły obwodowej. Zabieg wykonywany jest pod ścisłym nadzorem personelu medycznego, możliwy do przeprowadzenia w warunkach ambulatoryjnych. Zazwyczaj trwa ok. 30 minut i polega na upuszczeniu ok. 500 ml krwi, a u osób starszych ok. 250 – 300ml krwi. Jednoczasowo pacjent otrzymuje płyny zastępcze poprzez dostęp naczyniowy do drugiej żyły obwodowej. Zabieg zazwyczaj jest dobrze tolerowany, jednak u części pacjentów mogą wystąpić po zabiegu niewielkie zawroty głowy i uczucie osłabienia, które zwykle ustępują w ciągu kilku dni.
Wskazaniami do wykonania krwioupustów są stany nadmiernego przeładowania żelazem, tj. hemochromatoza wrodzona, hemosyderoza wtórna do licznych przetoczeń preparatów krwi, oraz poliglobulia (czerwienica) prawdziwa i wtórna. Zabiegi zwykle są powtarzane co ok. 2-4 tygodnie. Celem jest uzyskanie stężenia ferrytyny <500ug/l.
