#OkiemSpecjalisty: Pokonać atopowe zapalenie skóry

Czy atopowe zapalenie skóry można wyleczyć?
Tego dowiemy się z rozmowy ze specjalistką dermatologii –
dr Małgorzata Filipowicz, w ramach naszego cyklu #OkiemSpecjalisty.

Małgorzata Filipowicz dermatolog Szczecin Dobra

dr Małgorzata
FILIPOWICZ

Atopowe zapalenie skóry (AZS) lub wyprysk atopowy to zapalna, świądowa i przewlekła choroba skóry. Rozpoczyna się często w dzieciństwie i może utrzymywać się do końca życia. Skutecznie obniża jakość życia pacjenta, wywiera duży wpływ na jego psychikę, wpływa również na rodzinę i otoczenie. Należy do chorób genetycznie uwarunkowanych, mogą jej towarzyszyć objawy atopii ze strony układu oddechowego, takie jak nieżyt nosa i spojówek oraz astma oskrzelowa, jak również układu pokarmowego.

Najważniejszym czynnikiem powodującym objawy skórne jest zaburzona struktura i funkcja bariery naskórkowej. Alergeny zewnątrzpochodne łatwiej przenikają do głębokich warstw skóry, powodując zmiany zapalne. Dodatkowo skóra pozbawiona prawidłowej bariery ochronnej jest bardziej narażona na występowanie nadkażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych.

Częstość występowania AZS w ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła, głównie w krajach rozwiniętych i dotyczy tam około 20% populacji dziecięcej. Zwykle pierwsze objawy pojawiają się około 3. miesiąca życia i u większości pacjentów ustępują po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Dorośli chorują rzadziej, ale w ostatnich latach coraz częściej schorzenie występuje u osób starszych w 6-7. dekadzie życia.

Przebieg AZS można podzielić na trzy główne fazy: niemowlęca, dziecięca i osób dorosłych.

  1. niemowlęca - dotyczy dzieci od 3. miesiąca do 3. roku życia, zmiany rumieniowo-grudkowe najczęściej występują w obrębie twarzy („polakierowane” policzki) i głowy. Wolna od zmian pozostaje okolica pieluszkowa. Często dochodzi do nadkażenia bakteryjnego, wirusowego. Świąd u dzieci objawia się niepokojem, płaczem, zaburzeniami snu.
  2. dziecięca - charakteryzuje się zmianami wypryskowymi i skłonnością do lichenizacji w obrębie typowych miejsc – zgięć łokciowych, kolanowych oraz szyi i głowy. W okresie bezobjawowym dominuje suchość skóry i przebarwienia pozapalne.
  3. u dorosłych - trzecia faza choroby podobnie jak poprzednie może być kontynuacją istniejących wcześniej problemów lub pojawić się pierwszy raz. Często stres jest czynnikiem wyzwalającym wystąpienie zmian skórnych. Zmiany wypryskowe dotyczą najczęściej twarzy, karku czy klatki piersiowej.

Uczulenie na białka mleka krowiego, jaja kurzego, pszenicy może wpływać na przebieg choroby – głównie w okresie niemowlęcym. Wprowadzanie restrykcyjnej diety eliminacyjnej jest często zbyt pochopne i nie gwarantuje istotnej poprawy. Uczulenie na wspomniane alergeny u 80% dzieci ustępuje z wiekiem.

Dieta jest elementem wspomagającym, a nie podstawą leczenia w AZS. Udowodniono natomiast, że karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia objawów choroby w 50%.

Alergeny zewnątrzpochodne np. sierść zwierząt domowych, roztocza kurzu domowego, pyłki roślin są często przyczyną zaostrzenia zmian skórnych, zarówno u dzieci jak i starszych pacjentów.

Jak przebiega leczenie atopowego zapalenia skróry?

Leczenie AZS składa się z wielu elementów. Ważna jest zarówno odpowiednia systematyczna pielęgnacja skóry jak i unikanie czynników zaostrzających np. detergentów, zasadowych mydeł, zbyt wysokich temperatur oraz sytuacji stresowych. Ponieważ jest to choroba, gdzie całkowite wyleczenie jest niemożliwe, postępowanie powinno polegać na efektywnym i szybkim leczeniu zaostrzeń oraz odpowiednim leczeniu podtrzymującym.

W terapii stosujemy leczenie miejscowe i/lub ogólne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergicznym  i przeciwświądowym. Sterydy stanowią podstawę miejscowego leczenia AZS. Wybór odpowiedniego preparatu zależy od nasilenia procesu zapalnego i lokalizacji zmian skórnych. Inhibitory kalcyneryny stosowane są jako alternatywa dla sterydów stosowanych miejscowo oraz jako kontynuacja sterydoterapii miejscowej w celu utrzymania remisji. W ciężkich przypadkach konieczne jest ogólne leczenie immunosupresyjne.

Na każdym etapie leczenia podstawowe znaczenie ma prawidłowa pielęgnacja skóry, czyli stosowanie prawidłowo dobranych emolientów (preparaty nawilżające, zmiękczające, pielęgnujące skórę). Odbudowują one barierę naskórkową, eliminują suchość i zmniejszają świąd skóry. Preparaty emolientowe powinny być stosowane stale na cała skórę, najlepiej bezpośrednio po kąpieli na wilgotną skórę 2-3 razy w ciągu dnia.

dr Małgorzata Filipowicz