#OkiemSpecjalisty: boli kolano… nieco o chorobie zwyrodnieniowej stawów.
Maciej Walczak, specjalista ortopedii i traumatologii, przez 15 lat praktykował w Szwecji i Norwegii. Doświadczony operator, zarówno jeśli chodzi o endoprotezy bioder i kolan, jak i chirurgię stopy i ręki.
dr Maciej
WALCZAK
Ból w kolanie nie musi od razu oznaczać choroby zwyrodnieniowej. Mogą to być bóle mięśniowe, przeciążenia ścięgien, czy bóle neuropatyczne, ale tutaj skoncentruję się na zwyrodnieniu chrząstki.
Co wpływa na rozwój choroby?
Czynniki, którym nie można zapobiec:
- Wiek – ryzyko wystąpienia choroby i nasilenie objawów rośnie z wiekiem.
- Płeć – kobiety chorują częściej niż mężczyźni, szczególnie po menopauzie.
- Czynniki genetyczne – występowanie w rodzinie zwiększa ryzyko pojawienia się problemu u Ciebie.
Czynniki, którym można zapobiec:
- Otyłość!!! Redukcja masy ciała pomaga w ograniczeniu bólu. Obniżenie wagi ciała nawet o kilka kilogramów potrafi przynieść ogromną poprawę.
- Niewystarczająca aktywność fizyczna – chrząstka jest odżywiana (glukoza, tlen, sole mineralne) przez przenikanie z płynu stawowego. Ruch jest niezbędny dla dobrego funkcjonowania stawu.
- Przeciążenie – niektóre sporty lub praca wywołująca przeciążenie stawów i urazy, np. podnoszenie ciężarów, piłka nożna, zapasy, taniec.
- Zaburzenia budowy stawu – koślawość i szpotawość kolan (już od dziecka warto zwracać uwagę np. na sposób siedzenia)
- Niestabilność stawu po urazie – np. po uszkodzeniu więzadła krzyżowego
Objawy pojawiają się z reguły pomiędzy 40. a 60. rokiem życia.
– ból i sztywność – typowy jest ból mechaniczny, występujący przy ruchach stawu i ustępujący w spoczynku, nasilający się pod koniec dnia. Zazwyczaj silniejszy jest na początku ruchu (tzw. ból startowy), np. przy wysiadaniu z samochodu, rozpoczynaniu chodu, potem ból się zmniejsza
– trzeszczenia – mogą być odczuwalne przy ruchach stawu z powodu tarcia uszkodzonej chrząstki i odsłoniętych powierzchni kostnych – np. przy wchodzeniu po schodach
– ograniczenie ruchomości – zajęte stawy stopniowo tracą zakres ruchu, tzn. pojawia się problem z pełnym wyprostowaniem lub zgięciem kolana. Zazwyczaj jest to proces stopniowy – wielomiesięczny, czy nawet wieloletni.
– wysięk (obrzęk kolana) – zazwyczaj pojawia się po intensywniejszym wysiłku. Z początku obrzęk zanika szybko, z czasem jednak może już być stały.
– zniekształcenie osi kolana – wynika głównie ze zmiany osi ustawienia stawu, zniszczenia chrząstki i ścierania kości
Co robić? Jak leczyć?
KROK PIERWSZY: Rehabilitacja i ruch. Nie zastąpią ich żadne magiczne tabletki. Unikajmy obciążających stawy ćwiczeń na siłowni (np. podnoszenie ciężarów). Swoim pacjentom polecam pływanie, nordic-walking, ewentualnie rower. Chodzi o ruch i „efekt wtłaczania”, który odżywia chrząstkę bez obciążenia ciężarem ciała. Ćwiczenia pomagają też zachować prawidłową masę ciała.
Osoby o nieruchomym trybie pracy lub siedzącym trybie życia (zawodowi kierowcy, pracownicy biurowi, sprzedawcy) pamiętać powinny o regularnych przerwach w pracy i wykonywaniu ćwiczeń podczas nich. Prowadzący ortopeda podpowie, czy samodzielnie dozowana aktywność fizyczna wystarczy dla poprawy kondycji naszych stawów, czy też potrzebna jest profesjonalna FIZJOTERAPIA, która poprawi funkcję stawu i zmniejszy jego ból. Jeśli planowane jest dalsze leczenie zabiegowe, rola fizjoterapii jest ogromna. Pozwala na prawidłowe przygotowanie pacjenta do zabiegu oraz sprawnej po nim rehabilitacji.
KROK DRUGI: Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne stanowią czasem niezbędny element wspomagający leczenie. Pamiętajmy, że muszą one być dostosowane przez lekarza do sytuacji zdrowotnej, gdyż w wielu schorzeniach przeciwskazane są tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Tabletki nie zastąpią ruchu. Powinny być stosowane razem,
a nie zamiast ćwiczeń i rehabilitacji.
KROK TRZECI: Iniekcje (zastrzyki) dostawowe z zastosowaniem różnych preparatów:
- kwas hialuronowy – skuteczny we wczesnym i umiarkowanym stadium zwyrodnienia. Działa jako wypełniacz ubytków chrząstki i „smar w stawie”. Skuteczny na kilka miesięcy, a jeśli w tym czasie pacjent zacznie też ćwiczyć, to nawet i na kilka lat.
- osocze bogatopłytkowe (PRP) – odwirowana i przefiltrowana krew pacjenta pozbawiona komórek. Po podaniu do kolana poprawia metabolizm chrząstki. Polecane we wczesnym stadium choroby zwyrodnieniowej.
- leki steroidowe – od lat traci na popularności. Zmniejsza stan zapalny i obrzęk, jednak niewłaściwie podany może dalej uszkadzać staw.
KROK CZWARTY: Orteza – to aparat ortopedyczny stabilizujący kolano. Istnieją specjalne ortezy, które pozwalają przenieść obciążenie na nieuszkodzoną część kolana.
KROK PIĄTY: Leczenie operacyjne
- ,artroskopia – zabieg przeprowadzony przez kamerę wprowadzoną do kolana, bez szerokiego rozcinania tkanek z usunięciem tkanek zapalnych i uszkodzonej chrząstki.
- membrana kolagenowa pokrywająca zniszczoną chrząstkę. Zabieg z niewielkiego cięcia około 5cm, podczas którego zniszczony obszar oczyszcza się, a następnie pokrywa się odpowiednią membraną, która go chroni i pozwala na powrót do aktywności.
- osteotomia podkolanowa – operacja polegająca na przecięciu kości i mechanicznej zmianie osi obciążenia kończyny. Stosowany, gdy zajęty jest tylko fragment stawu.
- endoproteza stawu kolanowego. Protezy mogą obejmować cały staw lub tylko jego część. Jeśli zmiany w stawie są zaawansowane, a ból poważnie ogranicza Twoją aktywność, pojawia się nawet w nocy i utrudnia sen – endoproteza może być właściwym wyborem. Protezy mają swoje ograniczenia – nie są leczeniem optymalnym dla ludzi młodych i aktywnych.
Przypominam: ćwiczenia to pierwszy krok. Zadbaj o siebie już teraz.
Pamiętajmy, że odpowiednią metodę leczenia zaproponuje specjalista ortopedii,
po zbadaniu pacjenta i przeanalizowaniu wyników badań.
